Tên gốc: Rapyuta:Tenkū no Shiro Rapyuta
Đạo diễn: Hayao Miyazaki
Sản xuất: Isao Takahata
Kịch bản: Hayao Miyazaki
Âm nhạc: Joe Hisaishi
Ngày phát hành: August 2, 1986
Studio: Studio Ghibli
Thời lượng: 124 phút
Quốc gia: Nhật Bản
Ngôn ngữ: tiếng Nhật
Cast: Keiko Yokozawa, Mayumi Tanaka, Minori Terada

Ngày xa xưa, chỉ có cư dân Laputa sở hữu quyền năng của sự kết tinh pha lê, Laputa trôi trên không trung, phía trên đảo Dekkai. Viên đá mang lại vận may.

Trên trời cao chợt xuất hiện những tia sáng kỳ ảo, lung linh hạ xuống bên kia đồi. Từ nguồn sáng xanh lấp lánh như sao phát ra từ viên đá Levistone long lanh kia, cô bé Sheeta đang nhẹ nhàng rơi như cánh hồng trong gió. Viên đá Levistone đã giúp Sheeta thoát hiểm khi rơi ra khỏi tàu bay sau vụ tấn công của một băng cướp, trên đường bị mật vụ chính phủ áp tải về thủ đô.

Viên đá pha lê Levistone thuần chất của Sheeta chỉ có những cư dân cổ xưa của Laputa mới tạo ra được và cũng chỉ có họ, dựa vào khả năng tạo năng lượng của những viên đá bay này, mà xây dựng nên toà thành bay trên không trung – thành Laputa.

Chiếc vòng cổ nạm viên đá Levistone là chi bảo gia truyền của dòng họ Laputa, một hoàng tộc huyền bí và cổ xưa. Viên đá là chìa khóa và lưu vật cuối cùng minh chứng sự hiện hữu của Laputa. Là người thừa kế cuối cùng còn lại của vương triều này, Sheeta bị truy đuổi bởi đội quân mật vụ do Mushka cầm đầu và băng cướp Dola, nhằm tước đoạt cổ vật Levistone, tìm kiếm bí mật Laputa.

Bảo bọc cho Sheeta trong hành trình này là sự hào hiệp của Pazu, cậu bé mồ côi đồng cảnh ngộ, giúp việc trong một thị trấn mỏ bé nhỏ. Mẹ mất sớm, cha qua đời trong chán chường, ước mơ cháy bỏng của cậu là chứng minh sự tồn tại của Laputa, toà thành huyền thoại mà cha cậu đã thấy một lần trong đời. Pazu tin vào tấm ảnh về Laputa duy nhất mà cha cậu chụp được, tấm ảnh mà thiên hạ chế nhạo là giả tạo, khiến ông ra đi trong cay đắng.

Thị trấn nhỏ yên bình chứng kiến sự náo loạn qua cuộc chạm trán giữa băng cướp Dola và quân đội theo dấu Sheeta và viên đá Levistone, chìa khoá mở ra bí mật Laputa. Những biến cố nối nhau liên tiếp đã đưa Pazu và Sheeta gắp bó với băng cướp Dola, giúp họ tìm ra Laputa cùng lúc quân đội chính phủ phát hiện đường đến Laputa qua bạo lực và cưỡng đoạt. Thiện ác đáo đầu tại Laputa, toà thành xanh cỏ cây lửng lơ trong mây, trong không gian bao la.

Laputa là sự bình yên tuyệt đối, thoát ngoài không gian và thời gian, ẩn mình trong mây trắng cuồn cuộn phủ che. Laputa chỉ có lá hoa, chỉ có nước chảy, chỉ có mây trôi. Laputa là sự tĩnh lặng vô ngôn của những người máy rong rêu cỏ mọc trên vai, của đàn thú nhỏ nô đùa, của bao cánh chim ríu rít. Nhưng thiên giới Laputa lại ẩn chứa trong mình sức mạnh huỷ diệt vô cùng. Với những đại pháo, những người máy hủy diệt đang co mình chờ tỉnh giấc, khai hoả, Laputa được xây dựng một phần dựa trên cuồng vọng áp chế nhân loại của một thiểu số ưu việt mà Muska là đại diện còn lại của một nhánh hoàng tộc Laputa khác.

Laputa tự thân là một mâu thuẫn. Mâu thuẫn giữa hoà bình tự tại và tham vọng thống trị. Lịch sử Laputa là bí ẩn vĩnh cữu. Không ai biết tại sao Laputa thành hoang phế, cư dân rời bỏ nơi này về lại trái đất. Chỉ biết rằng trên thung lũng Gondoa từng văng vẳng bài hát "Chúng ta cần cội rễ trong đất mẹ. Chúng ta sống vui cùng gió. Gieo hạt mầm cho xanh mùa đông. Cùng muôn chim hát chào xuân đến". Chỉ biết rằng vương triều Laputa giờ còn lại Sheeta và Mushka, đại diện cho 2 thái cực thiện ác. Sheeta thuộc về tư tưởng Laputa không thể tách rời trái đất, cư dân Laputa cũng là một phần bé nhỏ của nhân loại, tồn tại bình lặng với thế nhân. Mushka kế thừa tham vọng bá quyền, muốn áp đặt ách thống trị lên trái đất như tổ tiên họ đã từng làm. Họ lại gặp nhau chính tại Laputa, nơi khởi phát và kết thúc mọi ân oán.

Con người có thể tạo nên thành quách, ngăn sông xẻ núi, ngang dọc đất trời. Nhưng mây gió bão bùng vẫn cản được bước chân của họ. Con người vẫn muốn thống trị thế giới cho dù dưới đất sâu hay trên cao thẳm, nhiều điều vẫn còn ngoài tầm tay với của nhân loại. Trời xanh hay đá núi vẫn lưu lại những sử liệu mà dấu ấn con người chỉ thoáng qua, khoa học, công nghệ, kỹ thuật của con người vẫn chỉ là nhược tiểu so với sức mạnh và sự vô cùng của tự nhiên.


“Tôi không thật lạc quan về năm mươi năm sau khi chúng ta ngày càng phải đối diện với nhiều hơn những bi kịch nhân tạo khi nhân loại tiến sâu hơn trong việc thực thi những động thái điên rồ và nguy hiểm. Sự đe doạ ẩn tàng trong việc sử dụng tin học ngày càng tăng hiện nay không thể hiện máy tính đồng nghĩa với cái xấu mà chính là việc người ta nghĩ rằng có thể chinh phục thế giới qua máy tính”.


Đó là những ray rứt mà Miyazaki đã nói về Laputa, về việc không thể nô dịch thế giới theo kiểu của Mushka mà cần xây dựng một thế giới mới dựa trên căn bản thăng hoa những giá trị nhân bản.

Bay lên luôn là ước mơ cháy bỏng của loài người. Ước vọng bay bổng trên không trung là ước vọng ngàn đời. Nhưng dùng hy vọng đó làm phương tiện để phục vụ cho giấc mộng bá chủ thì giấc mơ đã trở thành ác mộng. Sự minh triết là cần thiết để giới hạn những ảo vọng điên rồ. Icarus ngày xưa mang đôi cánh sáp tiến về thẳng về mặt trời nuôi ảo tưởng lên đỉnh Olympus, bất chấp sự ngăn cản của Daedalus. Sáp nóng chảy và Icarus đã phải trả giá cho huyễn mộng bằng chính sinh mạng của mình. Tự nhiên cũng kỳ ảo như đôi cánh mà Icarus mang trên vai. Khi nào mà chúng ta còn sử dụng hợp lý thì con người còn tận hưởng những ngọt ngào mà thiên nhiên tự thân đáp trả. Muôn sự cần một điểm thăng bằng.

Castle in the sky là bộ film của studio Ghibli mà Mamoru Oshii, đạo diễn Ghost in the Shell, yêu thích nhất bởi cấu trúc hoàn thiện của cuộc phiêu lưu. Với những hình ảnh mang đậm nét chấm phá của một phim hành động, diễn tiến film lúc nhanh, khi chậm dần bao phủ người xem, đặt họ chìm đắm trong dòng phiêu lưu bất tận cuốn đi. Miyazaki đem đến kịch tính hiện đại trong bối cảnh cận đại.

Y phục phảng phất phong vận của thế kỷ 19 cũng như những đường tàu trong khu hầm mỏ cùng niên đại. Những kiến trúc nét Hy Lạp cổ xưa tại Laputa thấp thoáng qua từng khối đá, từng biểu tượng trải dài trong không gian hoà hợp với từng gam màu dịu dàng, nét vẻ cổ điển. Khung cảnh của phim được thể hiện với những phác họa từ chuyến đi xứ Wales của Miyazaki. Ông đã đem vào phim nét hùng vĩ của những lâu đài cổ kính, trầm mặc của các ngôi nhà bằng đá cùng những ngọn đồi trùng điệp xanh ngát tương phản với màu xanh da trời mát dịu trong veo của miền quê xứ Wales.

Có một chủ đề chung thường thấy trong film Miyazaki: đó là bay. Thời thơ ấu, ông lớn lên cùng với những chiếc máy bay trong xưởng chế tạo phụ tùng máy bay của cha mình. Có lẽ điều này đã dẫn đến niềm đam mê vô hạn đối với những chuyến bay của Miyazaki. Nhiều người từng cho rằng Miyazaki hẳn phải say mê lắm với anh em nhà Fleischer, Jules Verne và Leonardo da Vinci qua những dấu ấn của họ trong phong cách và chi tiết kết cấu thiết kế những vật thể bay của Miyazaki, chúng đẹp đơn giản, mộc mạc mà lạ lẫm bất ngờ bởi trí tưởng tượng của ông dường như khó có giới hạn. Bay có thể xem là một cảnh giới riêng của Miyazaki.

Laputa cũng là câu chuyện của riêng Miyazaki, câu chuyện chia sẻ trí tưởng tượng, tâm hồn và quan điểm sống của ông. Dường như chính bản thân Miyazaki đã trải lòng mình qua Laputa, qua tình yêu thiên nhiên, qua sự hồn nhiên trẻ thơ, qua cái nhìn không mấy thiện cảm với chính quyền, với mặt trái của công nghệ. Laputa là góc thẳm sâu của một nhân cách chân thành và dễ bị tổn thương.

Cây đại thụ tại Laputa có lẽ xuất phát từ truyền thuyết Bắc Âu. “Tại trung tâm trái đất là nơi ngự trị của cây tần bì khổng lồ Yggdrasil, ngọn vươn đến vương quốc thần linh, rễ sâu tận thế giới địa phủ. Cây chết đi báo hiệu ngày tàn của thế giới, nhưng rồi thế giới sẽ tái sinh". Muska không phải không có lý khi bảo “Laputa sẽ không bị phá huỷ. Nó sẽ hồi sinh. Quyền lực của Laputa ẩn chứa giấc mơ của loài người”. Giấc mơ quyền lực này rồi sẽ phải kết thúc, dù sớm hay muộn. Thiên nhiên rồi sẽ thu hồi lại quyền năng của mình, bất kể loài người ra sao. Cây đại thụ trên Laputa là hình ảnh hiển hiện của sự sống vĩnh cửu và tự tái tạo của thiên nhiên.

Cánh diều phấp phới bay trên bầu trời như chim én về báo hiệu một kết thúc có hậu. Laputa giờ đây chỉ còn là cây cổ thụ hùng vĩ xanh tốt bay trên không trung, không ngừng, mang theo phần thơ mộng nhất còn lại của toà lâu đài này. Ai đó từng nói “Pourquoi verte, l’éternité? - Tại sao vĩnh cửu xanh màu lá cây?”. Phía dưới giờ đây là màu xanh tràn ngập muôn nơi, từ cỏ cây hoa lá đến rừng núi biển khơi, từ cánh đồng bao la đến trời xanh mây phủ. Màu xanh của vĩnh cửu, màu khởi thuỷ của thiên nhiên, màu của tuổi thanh xuân, màu hy vọng.



Nguồn